Edirne'nin Camileri Selimiye -3

Selimiye'nin kubbesi Osmanlı Mimarisi'nin olduğu kadar, kubbeli yapı geleneğinin en büyük aşamasıdır. Kubbedeki kalem işi süslemeler 1978-1985 yılları arasında restore edilmişlerdir.

KUBBE ALTINDA MÜEZZİNLER MAHFELİ

Müezzinler Mahfeli, namaz kılınırken müezzinlerin (yani ezan okuyanların) imamın tekbirlerini, arka saflara duyurmak için, tekrarladıkları yerdir. Bazıları zeminden bir kaç karış kadar yüksek bir sofa halinde; bazıları da 2-3 metre kadar yüksekçe olup kagir olanların mermer ayaklar üzerine, ahşap olanları ise direkler üzerine oturtulmuştur. Selimiye'deki müezzinler mahfeli, iç mekana girildiğinde büyük kapı karşısında ve kubbenin tam altında bulunmaktadır. Bazı yorumcular bu konumu nedeniyle Mahfeli Mimar Sinan'ın tarzı olarak kabul etmezler. Çünkü mahfel, bu haliyle, namaz kılanların mihrabı görmelerine engel teşkil etmektedir. Selimiye Müezzinler Mahfeli'nin yüksekliği 18 metre boyutları ise 6x6 olup; 11 mermer ayak üzerine kondurulmuş bir ahşap yapıdır. Dört tarafı orjinal ceviz korkuluklarla çevrilmiştir. 1950 yılındaki restorasyon sırasında iskelenin çökmesi korkuluklarda büyük hasar meydana getirmişse de kırılan parçalar daha sonra yenilenmiştir. Orjinal ceviz parmaklıklardaki elma ağacından kakma fletolar ve açık yeşil, açık kırmızı, koyu yeşil gri boyalar; 1984 yılında yapılan son restorasyonda ortaya çıkmıştır.

AHŞAP ÜSTÜ KALEM İŞLERİ VE ÇARK-I FELEK

Edirne Selimiye Camiinde ahşap üstü kalem işleri, sıva üstü kalem işlerinden sonra Osmanlılarda çok uygulanan bir tekniktir. Bu teknik; sıva üstü işlere göre daha dayanaklıdır ve günümüze hiç restore edilmeden ulaşan 500 yıllık örnekleri vardır. Bunun nedeni dış etkenlerden korunan yerlere uygulanması ve yapıldıktan sonra nakışlar üstüne bir sır tabakası çekilmesidir. Bu işlere lake adı da verilir ki sır tabakası olarak, inceltilmiş beziryağı veya vernik kullanılır. Bu uygulama en çok 16. yüzyıl Mimar Sinan devri eserlerinden ve hünkar mahfeli tavanları ile müezzin mahfeli tavanlarında görülür. Selimiye müezzinler mahfeli'nde ahşap üstü kalem İşlerinin olağanüstü güzellikteki örnekleri görülebilir. 1950'deki hasardan sonra, bir iki ahşap, orjinal desen ve renklere sadık kalınarak yeniden boyanmış, Diğer süslemelere törpüleme dışında müdahale edilmemiş, yalnızca yer yer eksik motifler tamamlanmıştır. Mahfelin tavanında Budizm'de sonsuzluğu temsil eden çark-ı felek bulunur. Son restorasyonda yenilenmiş olan çark-ı felek, burada, caminin sonsuza kadar yaşaması dileğini anlatır.

ŞADIRVANDAN AKAN SU

Müezzinler mahfelinin tam altında bulunan şadırvancık, mermerdir. Evliya Çelebi bu şadırvanın havuzunu Bursa Ulu Cami Havuzuna benzetmektedir. Halk arasında şadırvandan akan suyun zemzem suyu olduğuna inanılır. Ancak gerçek akan suyun şebeke suyu olmasıdır.

TERS LALE MOTİFİ

Selimiye Caminin en çok merak edilen motiftir Ters Lale. Müezzinler mahfelinin kuzeydoğu yönünde köşedeki mermer ayağında, bir küçük ters lale motifi bulunur. Bu konuda birçok söylenti var. Yaygın söylentilere göre bu lale, Cami arsasının sahibi olan ve burada lale yetiştiren kişinin, arsaya Cami yapımı için çıkardığı güçlük ve ters tutumunu sembolize etmektedir. Bazılarına göre caminin yapımında çalışan kör bir ustanın ürünü olan bu lale için, halk arasında, başka inançlar da vardır. Örneğin, Allah ve lale sözcüklerinde aynı harfler bulunması nedeniyle bu çiçeğe mistik bir anlam kazandırılmış ve kutsal sayılmıştır. Ayrıca eski harflerle yazılmış lale sözcüğü tersten okunduğunda Osmanlılar’ın Kutsal alameti olan hilal okunur. Bir başka yaklaşım da Mimar Sinan'ın o günlerde hastalanan ve ölen torunu Fatma ile ilgilidir. Buna göre zaten kalın boğumuyla yeteri kadar bozulmuş lale motifi Sinan'ın torunuyla ilgilendiği ve moralinin bozuk olduğu günlerde bir kalfa tarafından kondurulmuştur. Selimiye'deki ters lale motifi, ziyaretçilerce, günümüzde de en çok merak edilen cami öğelerinden biridir ve farklı söylenceleri olma özelliğini sürdürmektedir. Ters lale dahil Selimiye çinilerinde 101 ayrı lale motifi kullanılmıştır. Selimiye Camisi'nde sıva üstü ve ahşap boyama kalem işlerinde değişik lale motifleri kullanılmıştır. Müezzinler mahfelindeki ters lale dahil, Selimiye çinilerinde değişik boy, renk ve biçimde 101 ayrı türde lale motifi kullanıldığı tespit edilmiştir.

Hazırlayan/Seyit SÜREN